अनलाइन मित्रता — अवसर कि धोका?
आजको डिजिटल युगमा Facebook, Instagram, WhatsApp, Telegram, TikTok लगायतका सामाजिक सञ्जालहरूले विश्वलाई निकै सानो बनाइदिएको छ ।
कतिपयले त यिनै माध्यमबाट अन्तरदेशीय विवाह समेत गरेका छन् । तर, यो प्रविधिको सहज पहुँचसँगै विदेशी साथीको नाममा हुने अनलाइन ठगी र साइबर अपराध पनि डरलाग्दो रूपमा बढ्दै गएको छ।
प्रश्न उठ्छ:
विदेशी साथी बन्नु गलत हो त ? बिल्कुलै होइन । तर अन्धविश्वास, भावनामा बग्नु, वा जानकारी बिना अगाडि बढ्नु भने घातक हुन सक्छ ।
यस्ता खतराहरू जसबाट तपाईं सजग हुनुपर्छ
भावनात्मक प्रेमको जाल (Romance Scam)
- तपाईँले अनलाइनमा भेटेको विदेशी साथीले तपाईंलाई एक्लोपनाको बहाना, माया देखाउने व्यवहार, अनि छिटै विवाह गर्न चाहेको कुरा गर्न सक्छ ।
- केही दिनमै उनी “म तिमीलाई नेपाल आउँदै छु“, “पैसा पठाउनुपर्ने भयो” भन्दै फ्लाइट टिकट, लगेज क्लियर गर्न, अथवा गिफ्ट कस्टममा अड्किएको बहानामा पैसा माग्न सक्छ ।
वास्तविकता:
यो बहानामा हजारौं नेपाली युवती–युवाहरू ठगिएका छन् ।
पैसाको लालच देखाएर ठग्ने (Advance Fee Scam)
- “तिमीलाई 500 डलर गिफ्ट पठाएँ”,
- “iphone, Laptop, सुन पठाएँ – सानो कस्टम शुल्क मात्र तिर्नुपर्छ” भन्ने जस्ता कुरा ।
यथार्थमा:
– कुनै पनि विदेशी साथीले नदेखीकन यति ठूलो गिफ्ट दिनु नै शंकास्पद हो ।
– यस्तो गिफ्ट कहिल्यै पनि तपाईंको घरमा पुग्दैन ।
पहिचान चोरी (Identity Theft)
- तपाईंले उसलाई आफ्नो नागरिकता, पासपोर्ट, व्यक्तिगत फोटो, बैंक विवरण पठाउनु भयो भने, त्यो जानकारीको दुरुपयोग भएर फर्जी बैंक खाता, अनलाइन ठगी, वा डार्क वेब मा बेचबिखन हुन सक्छ ।
सावधानी:
– अनजान व्यक्तिसँग व्यक्तिगत कागजात कहिल्यै शेयर नगर्नुहोस् ।
ब्ल्याकमेलिङ र अश्लीलता (Sextortion)
- अनलाइन भिडियो कुराकानी वा फोटो शेयर गर्दा भुलवश गोप्य वा अर्धनग्न दृश्यहरू पठाउँदा त्यसलाई प्रयोग गरेर तपाईंलाई ब्ल्याकमेल गरिन्छ ।
सामान्य तरिका:
– “तिमीले पठाएको भिडियो भाइरल गरिदिन्छु”, “पैसा नदिए तिमीलाई बदनाम गर्छु” भन्ने धम्की ।
किन यस्तो अपराध नेपालमा बढी हुँदैछ?
- धेरैजसो नेपाली युवायुवती विदेश जान चाहने सपना, आर्थिक अभाव, प्रेमप्रति अन्धभक्त छन् ।
- डिजिटल साक्षरताको कमी, साइबर अपराधबारे चेतना अभाव ।
- पुलिसमा उजुरी गर्न लाज वा डर ।
कसरी छुट्याउने कि त्यो व्यक्ति ठग हो?
| संकेत | सावधान हुने कुरा |
| प्रोफाइल धेरै आकर्षक छ | स्टक फोटो प्रयोग गरिएको हुन सक्छ |
| एकदम चाँडो नजिकिन्छ | वास्तविक मित्रता समय लिन्छ |
| सधैं इंग्लिशमा मात्र कुरा गर्छ | Google Translate प्रयोग गर्दैछ कि? |
| भर्खरै अकाउन्ट खोलिएको छ | पुराना पोस्ट र नेटवर्क छैन भने शंका गर्नुहोस् |
| आर्थिक समस्या छ भन्ने बताउँछ | यो ठगीको सबैभन्दा सामान्य संकेत हो |
तपाईंले अपनाउनुपर्ने सुरक्षा उपायहरू
व्यक्तिगत जानकारी सुरक्षित राख्नुहोस्
- नागरिकता, पासपोर्ट, बैंक डिटेल, घरकाे ठेगाना आदि कहिल्यै नपठाउनुहोस् ।
उनीको वास्तविकता Verify गर्नुहोस्
- Google Reverse Image सर्च प्रयोग गरेर तस्बिर कहाँ–कहाँ प्रयोग भएको छ जाँच गर्नुहोस् ।
भिडियो च्याट बिना विश्वास नगर्नुहोस्
- कहिल्यै नदेखिएको व्यक्तिसँग गहिरो सम्बन्धमा नफस्नुहोस् ।
पैसा नपठाउनुहोस्, चाहे जस्तोसुकै बहाना किन नहोस् ।
- अनेकौ बहाना बनाएर पैसा माग्नेमा विश्वास नगर्नु होस् र पोइसा नफ़सौनुहोस ।
संखा भएमा तुरुन्तै रिपोर्ट गर्नुहोस्
- Cyber Bureau of Nepal, नजीकैकाे Police वा Digital सुरक्षा सम्बन्धी संस्थाहरूलाई जानकारी दिनुहोस् ।
नेपाली समाजमा यस्ता घटनाका उदाहरणहरू
घटना १:
काठमाडौंकी २६ वर्षीया युवतीले Facebook मा भेटेको बेलायती पुरुषसँग प्रेममा परिन् । केही समयपछि उनले “गिफ्ट पठाएँ“ भन्दै कस्टम क्लियरको नाममा ३ लाख रुपैयाँ पठाइन् ।
केहीदीन पछिपछि फेसबुक प्रोफाइल हरायो — ठग गायब ।
घटना २:
एक युवाले भिडियो च्याटमा अनुचित कुरा गरे । केही दिनमै “तपाईंको भिडियो मेरो YouTube मा अपलोड गर्छु“ भनेर ब्ल्याकमेल गरियो ।
उनले डरले 50 हजार रूपैयाँ पठाए — ब्ल्याकमेल फेरि दोहोरियो ।
अन्तिम सन्देश — सचेत नागरिक, सुरक्षित डिजिटल जीवन
विदेशी साथी बनाउने रहर नराखौं भन्न खोजिएको होइन । तर त्यो साथी सत्य छ कि कल्पित, तपाईंले बुझ्न सक्नुपर्छ ।
हामीले अनलाइनमा पनि समान सतर्कता अपनाउनु पर्छ — जस्तै हामी वास्तविक जीवनमा अपनाउँछौं ।
- अनलाइन मित्रता गर्नुहोस्, तर सर्तहरूका साथ ।
- माया गर्नुहोस्, तर आँखामा पट्टी बाँधेर होइन ।
- कसैलाई पैसा पठाउनु अघि “यो कुरा मेरो परिवारलाई थाहा छ?” भन्ने प्रश्न आफैंलाई गर्नुहोस् ।
निष्कर्ष:
सामाजिक सञ्जालले विश्व नजिक ल्याएको छ, तर अनलाइन अपराधले तपाईंको जीवन बर्बाद गर्न सक्छ ।
यसकारण:
– अनलाइन विदेशी साथी बनाउँदा सधैं सावधानी अपनाउनुहोस्
– प्रेम, गिफ्ट, जागिर, वा सहयोगका नाममा हुने ठगीबाट बच्न सचेत नागरिक बन्नुहोस् ।
यदि तपाईंलाइ याे लेख उपयोगी लाग्यो भने, कृपया याे लेखलाइ साथीहरूसाथीहरु माझ पनि share गर्नुहोस …
